Hayao Miyazaki - Người tạo niềm tin

Hoạt hình vốn kỳ diệu. Đó là một thế giới lung linh và mọi thứ đều có thể xảy ra, miễn sao người ta có thể khiến bạn tin đó là sự thật. Hayao Miyazaki là một người tuyệt vời như thế: ông có tài khiến bạn tin rằng mọi thứ đều có thể xảy ra và được bắt đầu trở lại.

Hayao Miyazaki là một những đạo diễn hoạt hình lừng lẫy nhất nước Nhật. Những bộ phim anime mà ông thực hiện với Studio Ghibli không chỉ thành công tại nước Nhật mà còn bung ra toàn thế giới. Bộ phim gần đây nhất của ông, Sen – hay sự mất tích bí ẩn của Chihiro, đã vượt qua Titanic để trở thành bộ phim ăn khách nhất Nhật Bản, nhận giải Gấu Vàng đầu tiên dành cho một phim hoạt hình tại LHP Berlin 2001 và Oscar phim hoạt hình dài 2002. Ông còn có cả một dự án bảo tàng dành cho thiếu nhi với những con rối, hình nộm làm tự tạo hình các nhân vật trong phim hoạt hình của ông tại Tokyo, vừa mới trở thành hiện thực. Chính những điều tuyệt diệu ấy đã biến Hayao Miyazaki trở thành biểu tượng văn hoá ở Nhật Bản.

Hayao Miyazaki nổi tiếng với những bộ phim hoạt hình được nhìn với ánh mắt của trẻ thơ, bay bổng trí tưởng tượng đến những lâu đài cổ kỳ ảo, những quái vật kỳ lạ, những anh hùng trẻ thơ… Hayao Miyazaki thích kể chuyện thiếu nhi, thế nhưng ông cũng nhấn mạnh rằng hãy để trí tượng tưởng của bạn bay bổng rồi nhìn lại câu chuyện ấy, bởi thông qua lăng kính của người lớn, bạn sẽ tìm thấy thế giới của chính mình và bản thân bạn.

Bằng chứng rõ ràng nhất là bộ phim mới của ông, Sen – hay sự mất tích bí ẩn của Chihiro (tựa tiếng Anh: Spirited away). Đặt trong bối cảnh nước Nhật ngày nay, câu chuyện mở đầu với cú quẹo sai đường của một gia đình nọ. Băng qua đường hầm, họ lạc vào một vùng đất lạ kỳ, nơi có những lời nguyền biến cha mẹ cô bé Chihiro thành heo, để lại cô bé bơ vơ một mình. Mọi thứ ở đây hoàn toàn lạ lẫm: một cậu bé biến thành rồng, chim giấy biến thành phù thuỷ, Người Không Mặt biến thành quỷ dữ… Nhưng Chihiro học được những giá trị của lòng dũng cảm, vị tha, hòa đồng và từ một cô bé nhút nhát, đơn độc, cô trở thành người hùng của bộ phim. Những hình ảnh đầy màu sắc được vẽ tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ ẩn chứa những ý nghĩa về cuộc sống, về thế giới, bản sắc văn hoá Nhật Bản. Người lớn có thể tìm thấy họ trong Người Không Mặt cô đơn và chỉ biết vật chất, có thể cười trước ý tưởng ngộ nghĩnh khi một vị thần sông vào nhà tắm công cộng nhưng rồi giật mình khi thấy vị thần đó nôn ra không biết bao rác rưởi mà con người vất xuống, có thể hạnh phúc khi thấy cậu bé hóa rồng nhớ được quá khứ rồi xót xa nhận ra cậu bé – thần sông đó phải chăng bị lãng quên bởi con sông đó đã bị lấp đi cho những ngôi nhà mọc lên san sát?

Với sức mạnh của nhiều hình ảnh ẩn dụ đó, mặc dù Hayao Miyazaki tuyên bố ông giống Spielberg hơn – làm vừa lòng khán giả và kiếm bộn tiền – thì phim của Hayao vẫn mang phong cách của Kurosawa hơn. Nói một cách khác, Hayao Miyazaki là Kurosawa của anime.

Hayao nói về việc ông chọn nghề làm phim “Trong những giấc mơ, chúng ta luôn tìm kiếm một bản thân tốt đẹp hơn. Don Quixote cũng nói nhiều điều như thế. Chúng ta phải làm tất cả những gì có thể để tìm kiếm sự thật. Đó là trách nhiệm của người làm phim, chứ không phải làm ra cả núi tiền”

Mọi thứ bắt đầu từ năm 1979, khi mà chàng trai Miyazaki vừa tốt nghiệp đại học Gakushuin của Tokyo. Lúc đó ông học kinh tế và khoa học chính trị, thế nhưng lại mê đọc truyện Moby Dick và Tom Sawyer. Sau khi tốt nghiệp, ông tham gia vào một công ty sản xuất hoạt hình và tại đây ông quen với người bạn thân – đồng nghiệp dài lâu đến ngày sau, Isao Takahata. Họ đã cùng nhau tìm một lối đi riêng với Studio Ghibli vào năm 1985. Ngay lập tức, Miyazaki gặt hái những thành công tột bật khi ông thể hiện sức sáng tạo và hấp dẫn của mình ở mọi đề tài, từ câu chuyện về một tay cướp bí ẩn điêu luyện (Lupin III: Castle of Cagliostro) đến cô bé phù thủy dễ thương sống có trách nhiệm (Kiki’s delivery service). “Tôi không bao giờ nghĩ đến thông điệp hay chủ đề khi làm phim” Ông tâm sự “Mục đích của tôi đơn thuần là giải trí”. Chính vì thế mà thiếu nhi yêu thích phim của ông: dễ hiểu, dễ cảm nhận. Nhưng điểm độc đáo là suy nghĩ sâu sắc đã nằm trong tiềm thức của Hayao đến mức dù ông chỉ đơn thuần làm phim giải trí thì khán giả người lớn vẫn đọc được thông điệp. Khó lòng mà không thể nhận ra thông điệp phản chiến trong Porco Rosso về một tay phi công bị biến thành heo, hay cảnh báo về môi trường trong Nausicaa of the valley of the winds, trong đó mô tả một thế giới tương lai mà con người hầu như không thể sống nổi vì nạn ô nhiễm. Những thông điệp này được chuyển tải khéo léo và điều tuyệt diệu nhất là nó khiến bạn tin rằng điều đó có thật. Và người làm điều đó, khiến bạn tin rằng mọi thứ đều có thể xảy ra và mọi lỗi lầm đều có thể được chuộc lại chính là Hayao Miyazaki.

NHỮNG PHIM HOẠT HÌNH DO HAYAO MIYAZAKI ĐẠO DIỄN

1984 Nausicaa of the valley of winds

Nàng công chúa Nausicaa vì cuộc sống của vương quốc đã phải hy sinh bản thân trong cuộc chiến với những thế lực đen tối đang huỷ diệt trái đất trong tương lai.

1986 Laputa: The castle in the sky

Hai cô cậu bé với viên pha lê kỳ diệu chống lại bọn cướp và những kẻ xấu muốn xâm chiếm toà lâu đài trôi huyền thoại…

1988 My neighbor Totoro

Những ngày thơ ấu ở miền quê êm ả của hai chị em Mei cùng Totoro khổng lồ đáng yêu.

1989 Kiki's delivery service

Để trở thành một phù thuỷ trưởng thành, Kiki phải chứng tỏ em đủ tự tin và sống có trách nhiệm.

1992 Porco Rosso

Viên phi công mặt heo đã lái chiếc máy bay của mình chống lại bọn không tặc, giành được tình yêu và tìm lại lớp vỏ con người…

1997 Princess Mononoke

Cuộc chiến giữa con ngừơi với thiên nhiên thông qua cuộc hành trình của một chàng trai có cánh tay bị nguyền rủa.

2001 Spirited away

Một thế giới của thần linh hiện ra trước mắt cô bé Chihiro và giữ chân cô bé lại vì em phải cứu cha mẹ mình khỏi chốn ấy.

2004 Howl’s moving castle

Cô phù thuỷ Sophie cùng gia đình phải tìm mọi cách giữ lại lâu đài cổ của dòng họ trong cuộc giành giật với một phù thuỷ khác.

phanxine